Ultrazvučna dijagnostika
u dece

1. Uvod
2. Ultrazvučna dijagnostika u prvih mesec dana života novorođenčeta
3. Ultrazvučna dijagnostika u prvih mesec dana života deteta-novorođenčeta
4. Sadržaj i vrste ultrazvučnih pregleda
5. Ultrazvučna dijagnostika od 2. do 6. godine
6. Ultrazvučna dijagnostika dece od 6. godine do završetka puberteta

Peti princip:
Pregled dece zahteva posebno setovanje aparata tj. primenu gotovih automatskih programa za posebne preglede kao što su mozak, organi stomaka i male karlice, srca i mekih tkiva. Ne mogu se adekvatno pregledati deca sa aparatima koji poseduju programe samo za odrasle pacijente. U proseku oko 15 ultrazvučnih programa postoji za kompletan ultrazvučni pregled dece. Njihovo nepostojanje je obično jedan od razloga za netačne dijagnoze u dece.

Šesti princip:
Ultrazvučni pregled kod dece zahteva ultrazvučne sonde određene rezolucije kao obavezni preduslov pouzdanog i tačnog pregleda. Sonde od 5-12 MHz su neophodne u pregledu dece do 10 godine života. Za preglede mekih tkiva (limfnih žlezda , pljuvačnih žlezda, štitne žlezde, kože i potkožnog tkiva) , krvnih sudova, mišićno-zglobnog sistema ova sonda je neophodna bez obzira na uzrast pacijenata.

Sedmi princip:
I kod UZ pregleda u dece važe iste karakteristike savremene dijagnostike koja je zasnovana na primeni Broad band tehnike, HDI tehnike, Sono CT (kompjuterizovane ultrazvučne tomografije), Xres, Broad band kolor doplera (CD), kolor power angio moda i dopplera CPA i CPD, 3D Sono CT, Panorama moda, Harmonik moda.

1. Otkrivanje u novorođenčeta neprepoznate urođene anomalije organa i organskih sistema u toku UZ praćenja trudnoće.
2. Registrovanje stečene destruktivne promene organa deteta nastalih u toku trudnoće obično u III trimestru i u toku samog porođaja.
3. Urođene anomalije i destruktivne lezije ne moraju biti obavezno klinički na vreme prepoznate nakon rađanja deteta.

A) Ultrazvučni pregled mozga (CNS)
Provera eventualnog postojanja destruktivnih lezija CNS (zbog nedostatka kiseonika, K vitamina, nezrelosti mozga kod prevremeno rođenog deteta, i itd.) nastalih u III trimestru trudnoće ili neposredno pred porođajem ili u toku njega.

• a) U mozgu deteta 6% krvarenja ne mora imati nikakve kliničke tegobe. Jedan broj dece sa intraventrikularnom hemoragijom CNS može razviti ekstraventrikularni hidrocefalus i do 6 meseci nakon porođaja.
• b) Deca sa destruktivnim lezijama, promene koje nastaju zbog nedostatka kiseonika (PVL-u okolini lateralnih komora mozga, i SCL lezijama, oštećenja mozga neposredno ispod kore mozga) zahtevaju tačnu kvantitativnu procenu nastalog oštećenja dela mozga i njegovo praćenje, jer ove promene imaju svoju evoluciju. Od obima ovih promena zavisi i psihomotorni razvoj deteta!
• c) Ako je izražena sumnja u toku praćenja trudnoće na postojanje urođenih anomalija CNS, potrebno je proveriti tačnost dijagnoze.
• d) Ako postoji klinička sumnja na eventualno postojanje povišenog intrakranijalnog pritiska, a on je nakon kliničkog pregleda nejasan, ili je progresija povećanja pritiska spora te je njegovo kliničko prepoznavanje nemoguće, potrebna je Ultrazvučna procena impedance protoka u periventrikularnim arterijama. Ovo je poželjno pre odluke o hirurškom lečenju hidrocefalusa.
• e) Pregled kičme je u ovom uzrastu u domenu UZ dijagnostike.
  Vrsta pregleda: 2D i 3D UZ pregled CNS kroz fontanelu i suture uz procenu arterijskih krvnih sudova i dubokog venskog sistema, 3D prikaz mozga i krvnih sudova (transkranijalni CD i CPA)

B) Ultrazvučni pregled abdomena-trbuha
Ovaj pregled se savetuje da se radi bez obzira da li postoji klinička potreba ili ne. Inače najčešća indikacija je povraćanje u mlazu koja obično počinje oko 3 nedelje života!

1. Povraćanje kod dece može biti odraz poremećene inervacije pilorusa-izlaznog dela želudca koji zahteva hiruršku intervenciju i treba ga razlikovati od pilorospazma. Obe situacije i njihovo razlikovanje su deo ultrazvučne dijagnostike (nepotreban je pregled rendgenom, jer je ova dijagnostika invazivna zbog svog jonizujućeg zračenja).
2. U drugoj polovini trudnoće a naročito u III trimestru može doći do pojave tumora bubrega i nadbubrega. Njihov rast je u početku neprimetan, te rana dijagnostika ima veliki značaj u lečenju ovakve dece.

Razlozi za pregled trbuha bebe:

• a) Otkrivanje urođene anomalije spajanja i formiranja žučnih i pankreasnih puteva su u domenu savremene UZ dijagnostike. Blagovremena dijagnoza i hirurško lečenje Holedohalne ciste je jedina prevencija nastanka hroničnih zapaljenja izvodnih kanala jetre i pankreasa i prevenca nastanka karcinoma ovih struktura. Ako ove anomalije nisu prepoznate u trudnoći treba ih otkriti nakon rađanja.
• b) Procena sabirnog sistema bubrega (otkrivanje hidronefroze)i tačna procena građe-morfologije bubrega kao i indirektna procena funkcije bubrega je moguća savremenom UZ dijagnostikom.
• c) Najčešći tumori bubrega su Vilmsov tumor (95%) , ali se moraju u obzir uzeti i drugi zloćudni i dobroćudni tumori.
• d) Otkrivanje urođenih u trudnoći prepoznatih ili neprepoznatih anomalija digestivnog trakta (želudca , tankog i debelog creva) je indikacija za UZ dijagnostiku pre svih drugih dijagnostičkih procedura. Dijagnoza se postavljanja nakon davanja tečnosti bebi i s procenom krvnih sudova stomaka

Vrsta pregleda:

• 2D i 3D organa stomaka,
• Broad band CD vaskularizacije organa a po potrebi primenom CPA i CPD i 3D CPA
• UZ sonda od 5-12 MHz.
• Kompjuterski program je obavezan za ove preglede u dece!

Primenjena tehnika: 2D broad band, program za automatsko izračunavanje stepena nezrelosti po Grafu. Ultrazvučna sonda od 5-12 MHz(megaherca)
 

• 2D broad band srca,
• Braod band CD srca,
• TDI srca.

• Sono CT,
• Xres,
• Broadband 2D,
• 3D Sono CT,
• Broadband CD,
• CPA,
• 3D CPA,
• CPD.

Optimalne sonde su od 5-12 MHz.
(Neadekvatna oprema je često uzrok pogrešnoj dijagnozi u dece)

Indikacija za pregled dolazi najčešće od strane pedijatra.

1. Pojava simptoma:

• povišena temperatura, nenapredovanje deteta, uznemirenost, “bezrazložni” plač deteta, promena boje kože deteta u toku plača, neadekvatan položaj očnih jabučica, napeta velika fontanela (deo na poglavini gde se sastaju kosti lobanje koja još nije srasla i na tom mestu je koža glave blago utonuta kada nema povećanog intrakranijalnog pritiska), povraćanje, bljuckanje, preveliki i nagli porast trbuha deteta, neadekvatan izgled i miris mokraće i stolice, učestalo pražnjenje mokraće i stolice, neadekvatne laboratorijske analize krvi i mokraće, pojava novo naraslih tvorevina po telu, neadekvatno disanje itd.

2. Nedovoljnost ultrazvučne dijagnostike u trudnoći
i drugi razlozi:
 

• Ultrazvučnom dijagnostikom otkrivamo do tada ne registrovane urođene anomalije mozga, organa stomaka i male karlice, embrionalne tumore itd. Ovakve situacije ne moraju biti prepoznate na prvom UZ pregledu tek rođenog deteta, ili taj pregled nije ni izvršen. Nekada embrionalna greška svoje sonomorfološke karakteristike - (ultrazvučni izgled izmenjene građe organa) ispoljava kasnije, ne u prvim danima života. Za ovo nam najbolje služi primer urođene stenoze izvodnog trakta bubrega jer je uvek smanjena količina urina nakon rađanja deteta a tek se kasnije funkcija bubrega u potpunosti ispoljava te je tek tada procena stenoze adekvatna.
  Nažalost i veliki broj urođenih anomalija ne biva prepoznat ne samo u prvim danima života nego još u samoj trudnoći. Razlozi za ovo su njihovo nepoznavanja od strane lekara, ili neadekvatna ultrazvučna oprema i/ili premalo vremena za UZ pregled trudnice.
  Brojnost nekih urođenih anomalija kao što su naprimer oko 57 CNS, preko 300 koštano-zglobnog sistema ili preko 150 urođenih anomalija srca čine ovaj problem još složenijm i većim. Takođe, i drugi organi kao što su jetra, bubrezi, cevasti organi, genitalije poseduju mnoge greške embriogeneze.

Ipak i neke od urođenih anomalija organa i organskih sistema čoveka se i ne mogu jasno diferencirati u toku same trudnoće, zbog njihove velike sonomorfološke sličnosti, dok druge nemaju sonomorfološku podlogu koja bi ukazala na njihovo postojanje. Ipak se mora naglasiti da se veliki broj urođenih nepravilnosti ipak može otkriti UZ dijagnostikom u toku same trudnoće.
Postoje i objektivni parametri kao što je debljina trudnice, položaj posteljice, manjak plodove vode itd. koji otežavaju ultrazvučni pregled u trudnoći bez obzira na kvalitet aparata i znanje lekara. Samo pregledi načinjeni u odgovarajućim vremenskim intervalima mogu smanjiti grešku u toku pregleda trudnoće u toku koje ne postoje optimalni uslovi za pregled.
Neki tumori započinju rast u drugoj polovini trudnoće kada ne moraju biti otkriveni zbog male veličine, drugi počinju da se tek razvijaju nakon rađanja deteta.
Takođe u toku trudnoće mogu nastati infekcije koje dovode do izmene građe organa vidljive tek nakon rađanja deteta.

• a) Klinička sumnja da je došlo do povećanja intrakranijalnog pritiska koji je do tada bio normalan (najčešći razlog za to je spora evolucija hidrocefalusa nakon ne registrovanog krvarenja u mozgu ili tumora pleksusa horoideusa),
• b) postavljamo indikaciju za ventrikuloperitonealni šant radi uspostavljanja drenaže moždane tečnosti-likvora.
• c)razlikovanje proširenih komora (ventrikulomegalije) zbog atrofije mozga od hipertenzivnog hidrocefalusa i to procenom impedance protoka kod periventrikularno raspoređenih arterija mozga.

• a) pojave izraštaja na vratu (ciste vrata) i mekim tkivima tela
• b) sumnja na uvećanu žlezdu-timus gornjeg sredogruđa.

• c) delimične obstrukcije cevastih organa zbog postojanja prepreka koje onemogućavaju adekvatno kretanje hrane
• d) Bolesti jednjaka u vratu kao što je krikofaringealna ahalazija ili u abdominalnom delu toka jednjaka kao što je Halazija
• e) poremećena resorpcija i varenje hrane (malabsorbcioni sindrom)
• f) zastoj transporta hrane na nivou debelog creva praćenih obstipacijom (najčešći razlog za to je difuzna ili segmenta poremećena inervacija debelog creva, idiopatski ili sekundardni megakolon).
• g) Otkrivanje tumora nadbubrega (neuroblastom), i tumora bubrega
• h) Pregled testisa, odredjivanje položaja nespuštenog testisa, provera genitalnih organa (materice i jajnika) ako postoji klinička sumnja za taj pregled.

D) Febrilno stanje-UZ dijagnostika kolor Dopplerom bubrega:
Mora se obavezno proveriti osim respiratornog trakta i urin zbog čestih urinarnih infekcija u dece ove starosne dobi. Ako postoji signifikantan broj bakterija u urina, nakon njihovog smanjenja davanem antibiotika treba pristupiti UZ dijagnostici postojanja eventualnih urođenih anomalija urogenitalnog trakta ili postojanju vraćanja mokraće iz bešike u bubrege - vezikouretralnog refluksa.

Napomena:
Prva karika uroradiološkog ispitivanja a često i jedina je procena ultrazvukom eventualnog postojanja pasivnog i aktivnog refluksa mokraće na nivou ušća uretera-mokraćovoda u mokraćnu bešiku. Druga invazivna radiološka dijagnostika kao što je mikciona cistoureterografija i intravenska piejelografija su danas rezervisane ako nemamo dijagnozu na prethodno načinjenom ultrazvučnom ispitivanju urogenitalnog sistema.

Sadržaj i vrste ultrazvučnih pregleda:

Napomena:
Vrste UZ pregleda su istovetne kao i u prvoj godini života. Razlozi za preglede i sadržaj UZ pregleda mogu biti isti mada su često vezani samo za ovu starosnu dob.

C) Ultrazvučni pregled abdomena i male karlice:

Napomena:
Ultrazvučni pregled dece ove starosne dobi podrazumeva pregled svih organa abdomena i male karlice. Razlozi za to su sledeći. Podaci koje daje dete nisu uvek pouzdani, a klinički pregled često nije dovoljno informativan.

• a) U ovom predškolskom uzrastu savetuje se pregled abdomena deteta bez nekog posebnog razloga. Naime i dalje postoji mogućnost pojave tumora naročito bubrega ili malignih oboljenja limfnih žlezda (limfom) trbuha. Bilo koja limfna žlezda na ili u telu deteta ako je uvećana ili postoji veći broj limfnih žlezda zahteva ultrazvučni pregled radi procene morfologije i tipa njihove vaskularizacije-prokrvljenosti.
• b) sumnja na postojanje ulkusa na želudcu i dvanestopalačnom crevu (duodenumu) se može pouzdano postaviti na neinvazivni način Hidrogastričnom sonografijom.
• c) Kod postojanja čestih stolica sa bolovima praćenih krvarenjem a kod sumnje na postojanje Chronove bolesti i ulceroznog kolita prva metoda je pregled cevastih organa nakon pripreme, sa ili bez ispunjavanja debelog creva tečnošću. Ovaj pregled debelog creva sa ultrazvukom se naziva Hidrokolon.
• d) Ultrazvučna dijagnostika žučnih i pankreasnih puteva kod sumnje postojanja ciste holedohusa, ciste pankreasa i njegovog hroničnog zapaljenja.
• e) UZ dijagnostika jetre kod sumnje postojanja primarnog tumora jetre(hepatoblastoma) i žučnih puteva(Botrioid sarkoma), kod sumnje na postojanje ciroze jetre sa procenom postojanja kolateralne cirkulacije (važno je određivanje postojanja variksa jednjaka)
• f) Procena postojanja vezikoureteralnog refluksa (VUR) i njegovog stepena i eventualnih njegovih posledica sa otkrivanjem klinički signifikantnog VURa.
• g) Provera nadbubrežnih žlezda i jajnika u dece sa preranom pojavom maljavosti po telu ili polnim organima.

D) Ultrazvučna dijagnostika mišića i pojedinih zglobova
(ramena, lakta, doručja, skočnog zgloba).

Razlozi su najčešće povrede ili “bezraložni” otoci samih zglobova. Nekada je potrebno nakon UZ pregleda uraditi i rendgenski snimak koštanih struktura.

• 2D i 3D Sono CT,
• Xres,
• Broad band CD,
• CPA,
• CPD,
• harmonik mod,
• Panorama mod,
• posebni kompjuterski programi za svaki organ ponaosob i primena sondi od 2-5MHz i 5-12 MHz.

Napomena:
Pojava tumora trbuha od 6 godine se smanjuje ali se oni mogu i dalje javljati, rastu dugo bez tegoba i obično se nedijagnostikuju u svojoj početnoj fazi.
U ovom uzrastu dominiraju hematološki tumori.
Sklonost ka febrilnim stanjima nepoznate etiologije se znatno smanjuje. Dominiraju hronične bolesti čiji početak može biti još u trudnoći ili kasnije.
Povećava se učestalost traume i akutnih patoloških stanja.
 

1. Zapaljenje slepog creva
   Obično se ovakva stanja prepoznaju od strane hirurga, medjutim ako je nalaz klinički nedovoljno jasan, ovo zapaljenje se sigurno otkriva ultrazvučnim pregledom (optimalna linearna sonda od 5-12MHz uz optimalnu kompresiju prednjeg trbušnog zida i kompjuterski program za pregled creva je neophodan preduslov za adekvatnu UZ dijagnostiku). Kod pojave bola sa desne strane u devojčica uvek treba misliti i na bolest jajnika (cista, zapaljenje)!
2. Hronična zapaljenja debelog i tankog creva (Chronova bolest i Ulcerozni kolitis)
   i polipi debelog creva
   Ova patološka stanja se mogu pouzdano dijagnostikovati jednostavnim pregledom trbuha sa korišćenjem Sono CT tehnike (kompjuterizovane ultrazvučne tomografije) sa ekstremnom rezolucijom (Xres), uz kolor Dopler i Power Dopler. U početnim fazama bolesti indikovana je pregled prethodnim punjenjem debelog creva sa tečnošću. (Hidrokolon). Ova ultrazvučna dijagnostika je u prednosti kod dece jer se izbegava jonizujuće zračenje kod korišćenja klasičnih pregleda kao što je rendgensko snimanje-irigografija. Kolonoskopija je često kontraindikovana jer može doći do prskanja-perfracije creva a pri tome je pregled bolan i nosi sa sobom i druge rizike. Najčešći simptomi su bolna pražnjenja, učestale prolivaste stolice sa pojavom krvi i sluzi.
3. Trauma-povrede parenhimatoznih organa trbuha,
   kao što su jetra, slezina i bubrezi se ne mogu zamisliti bez ultrazvučne dijagnostike i ona se mora primeniti bez obzira na intenzitet traume. Poznata su subkapsularna krvarenja u početku bez kliničkih tegoba, te se savetuje obavezan ultrazvučni pregled.
4. Limfne žlezde
   Pojava oboljenja limfnih žlezda u trbuhu se ne može zamisliti bez UZ dijagnostike. Komjuterizovana ultrazvučna dijagnostika - Sono CT je senzitivnija od rendgenske kompjuterizovane tomografije - KT. Otkrivanje širenja ove bolesti u parenhimatozne organe je takodje u domenu UZ dijagnostike. Uvećanje limfnih žlezda, dostupnih pipanju po telu deteta, takodje zahteva proveru morfologije-građe limfne žlezde uz procenu njene vaskularizacije sa CPA.
5. Tumori trbuha
   Otkrivanje tumora abdominalnih organa u početku njihovog ispoljavanja obično nastaje slučajno u sklopu rutinskog pregleda organa trbuha. Procena njihove prirode se ne može zamisliti bez Broadband CD i CPD uz 3D Sono CT tehniku. Preporučuju se povremeni pregledi organa trbuha bez nekog posebnog povoda
6. Ciste jajnika
   Ciste su same po sebi dobroćudna stanja, međutim jako uvećana cista dovodi do uvećanja samog jajnika. On, zbog povećane svoje zapremine može biti okrenut oko svoje ose od strane crevnih vijuga. Tada nastaje intenzivan bol u stomaku sa uvrtanjem krvnih sudova i prekidom cirkulacije. Urgentna UZ dijagnostika uz CD I CPA sa hirurškim lečenjem jedino spašava jajnik od njegovog propadanja i vađenja.
7. Tumori jajnika
   Potrebno je napomenuti da izraštaji u jajnicima mogu biti i embrionalni maligni tumori, te je povremena kontrola organa male karlice korisna za mlade devojke.
8. Dojke
   Pregled dojki može biti indikovan ako dolazi do naglog uvećanje dojke ili do pojave izraštaja koji se pipa. Ultrazvučni pregled je sigurno prva dijagnostička procedura, jer je Sono CT tehnika u prednosti kod otkrivanja malih promena uodnosu na mamografiju, zbog veće preciznosti, a pri tome je izbegnuto i jonizujuće zračenje.
9. Meka tkiva, zglobovi, mišići, krvni sudovi
   Svu izraštaji u mekim tkivima celog tela, bez obzira da li pripadaju koži, potkožnom masnom tkivu ili mišićima, kao i pokosnici-periostu kostiju, zglobnim čaurama-sinovijama, rskavici i mišićnim pripojima-tetivama su u domenu linearnih sondi, visoke rezolucije sa kompjuterskim programima za odgovarajuće strukture. Razlozi za pregled su pojava bola, otekline, izmena lokalne temperature, boje kože, pojava otoka zgloba bez povrede ili sa povredom.
10. Testisi
    Pregled testisa, bez obzira da li postoji bol ili sumnja na zapaljenje su apsolutna indikacija za pregled. Ultrazvučna dijagnostika testisa može otkriti i zloćudni tumor testisa kod mladih ljudi kod kojih su testisi normalnih karakteristika nakon kliničkog pregleda pipanjem od strane lekara. Ultrazvučna rana dijagnostika je osnovni preduslov za uspešno lečenje. Otkrivanje proširenih vena testisa i nakon toga hirurška intervencija sprečavaju pojavu smanjene proizvodnje spermatozoida.
11. Želudac
    Kod dece su bolesti želudca i dvanastepolačnog creva-duodenuma, relativno česta. Nepravilna ishrana, i povećane obaveze mogu dovesti do pojave ulkusa-grizlice ovih cevastih organa. Prva dijagnostička procedura je 3D Sono CT želudca i duodenuma-Hidrogastrična sonografija. Gastroskopija je rezervisana, ako ultrazvučni pregled zbog nečega nije dovoljno informativan. Takodje UZ dijagnostika je preciznija u situacijama kada je patološki proces ispod sluznice u samom zidu cevastog organa.
12. Žučni putevi, žučna kesa
    Nekada, do ove starosne dobi ne bivaju otkrivene urođene anomalije spajanja žučnih i pankreasnih puteva - ciste holedehusa (glavnog izvodnog kanala jetre). Povremeni bol, prolazna žutica i izraštaj koji se pipa, pobuđuju sumnju na cistu žučnog puta. Neadekvatno funkcionisanje mišića-sfinktera Odii, koji omogućava izlaženje žuči iz jetre je najčešće odgovorno za nastanak zapaljenja žučne kese i stvaranja kamenova-kalkulusa. Bol ispod desnog rebarnog luka, pojasni bol između dva rebarna luka, tegobe koje se javljaju sa uzimanjem hrane, zahtevaju pregled ultrazvukom radi provere jetre, pankreasa i njihovih izvodnih kanala.
13. Arteriska hipertenzija
    Povišen pritisak može biti prisutan i u dečijem dobu. Radi otkrivanja uzroka arterijske hipertenzije savetuje se obavezan Ultrazvučni pregled bubrežnih-renalnih arterija. Pregled podrazumeva kompjutersko kodiranje kolorom protoka kroz renalne arterije nakon njihovog ovajanja od aorte ili u samim bubrezima. Na ovaj način se određuje brzina protoka I kvalitet dobijenih Doppler krivulja intrarenalnih arterija. Ovakva ultrazvučna dijagnostika može otkriti klinički značajno suženje bubrežne arterije koje je odgovorno za povišen pritisak. Registrovanje protoka je često nemoguće ranijim konvencionalnim ultrazvučnim aparatima. Medjutim, danas savremena tehnologija broad band kolor-Dopplera i CPD čini ovaj pregled mogućim.
14. Štitna žlezda i pljuvačne žlezde
    Štitna žlezda često može biti uvećana ali za tačnu procenu njene veličine mora se uzeti i uzrast deteta. Izmena njene građe mora biti tačno procenjena u toku UZ pregleda. Procenjena morfologija žlezde se mora slagati sa hormonskim statusom i kliničkom slikom promenjene funkcije. Za tačnu dijagnozu moramo koristiti 2D, 3D Sono CT, broad band CD i CPA su uz adekvatnu braod band linearnu sondu od 5-12 MHz.
15. Ciroza jetre, portna hipertenzija
    Bez obzira na etiologiju postojanje umerenog ili izraženog stepena fibroze i u krajnjoj fazi ciroze jetre u dece, spada u domen savremene ultrazvučne dijagnostike. Korišćenjem CD i CPD može se proceniti otpor proticanju krvi kroz arterije jetre (on se povećava), uz određivanje brzine i kvaliteta Doppler krivulje vene porte(brzina se smanjuje, protok je respiratorno nezavistan) i hepatičnih vena(krivulje nisu trifazične ,već postaju bifazične). Kod portne hipertenzije u domenu UZ dijagnostike je otkrivanje kolateralne cirkulacije i eventualno proširenih venskih sudova-variksa. Sigurno da pre primene drugih invazivnih metoda kao što su ezofago i gastroskopija i biopsija jetre, prvo treba uraditi neinvazivnu UZ dijagnostiku portne cirkulacije.