Vodič za ultrazvučne preglede dojki i male karlice

A) Ultrazvučni pregled dojki
B) Ultrazvučni pregled male karlice

A) ULTRAZVUČNI PREGLED DOJKI

Ultrazvučni pregled podrazumeva: pregled obe dojke, podpazušnih limfnih žlezda i drugih regionalnih žlezda (iznad i ispod ključne kosti), kao i krvnih sudova.

Rana dijagnostika tumora je moguća jedino primenom ultrazvučnih sondi broad band tehnologije koje imaju veću rezoluciju od dosadašnjih. Tumori veličine do 5 mm mogu da budu kvaliflkovani kao dobroćudni ili zloćudni na osnovu pro-cene njihove konture, što jedino omogućava Sono CT i X Res tehnika.

Značaj ranog otkrivanja tumora:
a) Ovakvi tumori po pravilu zahtevaju samo vađenje. Naime, oni ne-maju formirane krvne sudove, pa se ne šire u okolne strukture. Komple-na mastektomija (odstranjivanje dojke) obično se ne preporučuje.
b) Recidiva (ponovnog javljanja) osnovne bolesti nema čak u 98% slučajeva sledećih deset godina.

Najčešći simptomi:

• rana dijagnostika promena koje se kliničkim pregledom i mamografski ne mogu registrovati
• promena koju može da napipa doktor ili pacijent
• bol u dojci, izmena izgleda kože dojki, sekrecija iz dojki
• uvećane regionalne limfne žlezde
• mikrokalcifikacije registrovane mamografijom
• promene koje se pipaju, a ne vide na mamografiji
• ako je mamografija kontraindikovana (ne preporučuje se)
• ako se uzima hormonska terapija
• bol u ruci
• postojanje bolesti dojki u po-rodici
• asimetrično uvećanje dojki, naglo uvećanje dojki (i kod muškaraca)
• u toku trudnoće (ako se pipa promena, ili postoji bolest dojki u porodici)
• u toku dojenja ako postoji za-stoj mleka, ili se pipa novonastala promena

Pregled podrazumeva pregled tkiva (parenhima) dojki sa procenom limfnih žlezda i krvnih sudova. Standardni pregled se radi primenom savremenih sondi veće rezolucije i kompjuterizovanom ultrazvučnom tomografijom (Sono CT i X -Res), kojom se mogu otkriti promene ispod 5 milimetara.

1. 3D Sono CT - multiplanarna analiza - radi preciznije procene granice i raširenosti tumora u odnosu na okolne strukture.
2. 3D CPA - multiplanarna procena građe krvnih sudova tumora - radi procene dobroćudnosti ili zloćudnosti opisane promene.
3. Broad band-CD i CPD tehnika
   - koja omogućava procenu krvnih sudova, tj. novoformiranih kapilara koji imaju patološke vrednosti otpora i brzine proticanja krvi u njima.
4. Ako postoji sumnja na zloćudnu promenu, pored navedenog je potrebna procena morfologije i krvnih sudova regionalnih limfnih žlezda, i to ne samo podpazušnih, već i mamarnih i žlezda iznad i ispod ključne kosti. Njihova procena je bitna radi pravilne procene stadijuma bolesti, a samim tim i načina lečenja.
5. Tačna lokalizacija promene u odnosu na bradavicu dojke se vrši uz pomoć PANORAMA moda.
   
   Svrha ultrazvučnog pregleda je eventualno postavljanje indikacije za hirurško lečenje, ili biopsiju iglom same promene, ili limfne žlezde radi pato-histološke procene nađene pro-mene. Kontrole su u standardnim šestomesečnim intervalima, retko u kraćim.

Ciljana biopsija tumorske promene i regionalne limfne žlezde pod kontrolom ultrazvuka.
| Napomena: Redovne kontrole omogućavaju registrovanje ranog tumora, kada i je po pravilu indikovano samo njegovo uklanjanje, i pošteda dojke. Rezultati I ovakvog lečenja su neuporedivo bolji nego u odmaklim stadijumima bolesti.

• 2D broad band
• Sono C
• XRes
• 3D Sono CT
• Broad band-CD i CPD
• 3DCPA

Za ranu dijagnostiku tumora se savetuju redovni pregledi od tridesete godine, u toku celog generativnog perioda, kao i nakon menopauze, ili uzimanja produžene hormonske terapije, i to u intervalima od šest meseci (menstruacija nije kontraindikacija za pregled dojki).
Ako je bolest već postojala u po-rodici, pregledi se preporučuju od dvadeset pete godine. Uvek kada su prisutni simptomi, bez obzira da li je u toku pubertet, trudnoća, dojenje, izostanak menstruacije, menopauza, ili period nakon nje, ili ako postoji indikacija (razlog) za poseban pregled.
 

Ultrazvuk dojki nije invazivna metoda, za razliku od mamografije koja je praćena jonizujućim zračenjem, i ne može da se preporuči za redovne kontrole. Noviji izveštaji referentnih centara ukazuju na preciznije i ranije otkrivanje benignih i malignih tumora dojki uz pomoć savremenih ultrazvučnih aparata, u odnosu na mamografiju. Nakon mamografije je često indikovan ultrazvučni pregled, a obrnuto - mamografija nakon pregleda dojki ultrazvukom (podrazumeva se adekvatna ultrazvučna tehnika) - izuzetno retko.

B) ULTRAZVUČNI PREGLED MALE KARLICE

Organi male karlice kod žena su: materica, jajnici, jajovodi, spoljne genitalije, regionalne limfne žlezde.

1. Preporučeni pregled je sa vaginalnom sondom - bez
   punjenja mokraćne bešike, izuzetno sa punom bešikom.
2. Pregled preko spoljnih genitalija i međice - ako postoji indikacija (razlog).
3. Ako je neophodno - pregled kroz debelo crevo, sa ili
   bez prethodnog punjenja tečnošću.

Najčešći simptomi:

• poremećaji menstruacije: u dužini trajanja samog ciklusa, ili produženje, ili skraćenje pojave ciklusa (ispod 21 ili iznad 35 dana)
• izostanak menstruacije
• krvarenja van redovnog ciklusa
• kontaktna krvarenja u toku odnosa
• bol u maloj karlici
• bol u toku odnosa
• povišena temperatura, SE (sedimentacija), leukociti
• kod povišenih tumorskih markera
• nakon kliničkog pregleda
• problemi sa mokrenjem
• bol u spoljnim genitalijama
• krvarenje u menopauzi
   

Pregled male karlice se obavlja zbog postavljanja indikacije za konzervativno ili operativno lečenje. U izvesnim patološkim stanjima (najčešće kod cista jajnika) je potrebno neposredno praćenje u kraćim vremenskim intervalima od standardno preporučenih. Druga patološka sranja, kao što su miomi materice, zahtevaju redovne kontrole i proveru njihovih krvnih sudova.

• Sono CT, Xres - kompjuterizovana tomografija koja formira ultrazvučnu sliku sa devet različitih mesta, za razliku od konvencionalne, koja koristi jedan ulazni ultrazvučni snop-talas.
• Harmonik mod - posebna obrada povratnog ultrazvučnog signala, što znatno smanjuje "nepravilnosti" snimka.
• 3D Sono CT - multiplanarna (u tri ravni) analiza volumena organa male karlice. Ova tehnika podrazumeva i pregled površine materice i jajnika, osim njihove unutrašnjosti.
• 2D Broad band - savremeni aparati poseduju sonde širokog ultrazvučnog spektra od 5-9MHz koje u jedinici vremena na ekranu ultrazvučnog aparata prikazuju u istom kvalitetu sve strukture, bez obzira na njihovu udaljenost od sonde.
• Broad band-CD (Color-DoppIer) - pruža znatno precizniju procenu brzine i otpora proticanja krvi u krvnim sudovima, jer je moguće registrovati različite brzine svih eritrocita. Zbog toga je znatno preciznija i procena protoka krvi u krvnim sudovima tumora, nego kod konvencionalne kolor-Doppler tehnike.
• CPD-ova tehnika "broji" eritrocite i registruje intenzitet protoka. Za razliku od konvencionalne CD tehnike omogućava određivanje otpora (Reziostent-nih i Pulzativnih indeksa) u najsitnijim krvnim sudovima koji se formiraju u početku rasta tumora.
• 3D CPA je multiplanarna analiza kodiranih krvnih sudova organa male karlice, ili novofomiranih tkiva-tumora, radi preciznije i tačnije dijagnoze. Procena krvnih sudova grlića - ovom tehnikom - je obavezni deo pregleda organa male karlice.
   

Preporučuju se redovni pregledi organa male karlice na svakih šest meseci, sa obaveznim pregledom krvnih sudova grlića materice (od prestanka menstruacije, tj. od petog do dvanaestog dana) i u sledećim slučajevima:

• kod pojave simptoma
• jednom godišnje u menopauzi
• svakih šest meseci kod primene hormonske terapije
• kod medikamentnog ili nakon hirurškog lečenja na tri-četiri meseca
• ako postoji indikacija za posebne preglede ili
  neposredno praćenje

Obavezan je pregled i ako postoji neredovno, neočekivano krvarenje, pre i nakon menopauze! Najčešći razlog je neko benigno stanje kao što su polip, atrofija i hiperplazija sluznice materice, a samo u 10% slučajeva je razlog karcinom. Inače, senzitivnost pregleda ultrazvukom -endovaginalno je veća nego biopsija sluznice!

1. Sono histerografija (kontrastno snimanje šupljine materice). Ovaj pregled se radi u situacijama kada ne može tačno da se proceni patološki sadržaj u šupljini materice.
2. Sono histerosalpinografija HyCoSy (kontrastno snimanje prohodnosti jajovoda) - kod primarne ili sekundarne bračne neplodnosti.
3. 3D Sono CT - kod sumnje na postojanje urođenih anomalija materice, a pre kontrastnog snimanja prohodnosti jajovoda.
4. Procena raširenosti maligne bolesti materice u odnosu na druge organe male karlice.
5. Procena organa abdomena i male karlice u određivanju stadijuma maligne bolesti organa male karlice.
6. Procena "spadanja" organa male karlice.
7. Kod sumnje na postojanje zapaljenja slepog creva,
   ili bolesti završnog dela debelog creva (anorektalne regije).
8. Kod sumnje na vanmateričnu trudnoću.
9. Procena policističnih jajnika (peti dan ciklusa).
10. Procena hormonske aktivnosti jajnika, ili odluka o stimulaciji jajnika - folikulometrija (najčešće se radi od petog do sedmog dana, ili drugog dana od početka menstrualnog ciklusa).
11. Uvećanja i promena izgleda spoljnih genitalija.

Napomena: Preciznost pregleda organa male karlice kod žena je znatno veća kada je u pitanju pregled sa vaginalnom sondom i pomenutim savremenim ultrazvučnim tehnikama. Provera krvnih sudova grlića, endometrijuma i jajnika je standardni deo pregleda!